Winniśmy im pamięć

W tych dniach przynosimy na cmentarze kwiaty i znicze, wspominając naszych zmarłych – krewnych, znajomych, przyjaciół, ale warto pamiętać o ludziach osobiście nieznanych, którzy w różny sposób przyczynili się do rozwoju Góry i powiatu.

Fot. Adrian Grochowiak

Przekraczając bramę cmentarza parafialnego w Górze po prawej stronie napotykamy okazały grób ks. Stanisława Chłopeckiego (1963-2005).  Był pierwszym proboszczem nowo erygowanej w 2000 r. parafii p.w. św. Faustyny w Górze oraz pierwszym dziekanem dekanatu Góra Śląska Zachód (od 2002). Zginął w wypadku samochodowym, wracając z Wrocławia, gdzie załatwiał sprawy związane z działalnością Stowarzyszenia „Samarytanin”. W tym samym wypadku zginęła Mieczysława Juźwin (1955-2005), działaczka „Solidarności” i animatorka działań charytatywnych. Została pochowana na cmentarzu w Czerninie.

Na cmentarzu parafialnym – po prawej stronie na górce - jest również pochowany inny ksiądz – Antoni Chmielewski (1906-1960). Święcenia kapłańskie otrzymał w 1932 r. w Wilnie. Po wojnie najpierw pracował w Wińsku, następnie jako proboszcz i dziekan w Górze Śląskiej (1947-1960).

Wchodząc na cmentarz po lewej stronie widzimy dwa groby. W jednym spoczywa wieloletni dyrektor górowskiego tartaku Jan Bartoszewski (1928-2008), w drugim – nauczyciel i kierownik kilku szkół podstawowych Bronisław Anklewicz (1925-2011), m.in. był pierwszym kierownikiem Szkoły Podstawowej nr 1 w Górze (1965-1968). Na cmentarzu spoczywa więcej osób związanych z oświatą.

Na pierwszym miejscu należy wymienić Waleriana Krechowicza (1900-1949). Jego skromny grób znajduje się na górce po prawej stronie. Był pierwszym inspektorem szkolnym, którego zadaniem było organizowanie szkolnictwa. Pracę podjął 13 czerwca 1945 r. Terenem jego działalności były dwa powiatu – głogowski i górowski.  Początkowo między Górą, Głogowem i Sławą Śląską (tu mieściło się biuro inspektoratu) przemieszczał się rowerem. Od 1 września 1945 r. zajmował się tylko powiatem górowskim. Zginął tragicznie w wypadku samochodowym na przejeździe kolejowym. Jego pogrzeb zgromadził – jak napisano w kronice LO – „wszystkie szkoły powiatu górowskiego”.

Na cmentarzu w różnych miejscach spoczywają trzej dyrektorzy górowskiego Liceum Ogólnokształcącego: Władysław Wałejko (1904-1956) – pełnił tę funkcję w latach 1954-1956, Aleksander Baczyński (1909-1959) – dyrektor w latach 1956-1959 i Józef Tarkowski (1905-1971) – dyrektor w latach 1959-1967. Na górce leży profesor tej szkoły Konstanty Matulewicz (1894-1982). Uczył matematyki, fizyki i astronomii. Pochodził z Wilna. Tam uczył w gimnazjach oraz w polskim gimnazjum w Gdańsku. W czasie II wojny światowej uczestniczył w tajnym nauczaniu w Wilnie. Był autorem publikacji z zakresu matematyki.

Po lewej stronie znajduje się grób Janiny Horbowskiej-Zaranek (1894-1975). Założył pierwsze przedszkole w Górze i zarazem na Dolnym Śląsku. Obecnie to przedszkole nr 1 przy ul. Żeromskiego. Na cmentarzu spoczywają również nauczycielki-bibliotekarki: Urszula Kwiatkiewicz – pracowała w bibliotekach szkolnych w Liceum Ogólnokształcącym i Zespole Szkół Zawodowych, Zofia Stepan – wieloletnia kierowniczka Biblioteki Pedagogicznej w Górze oraz Teresa Baczyńska – pracowała w bibliotece Szkoły Podstawowej nr 2 w Górze.

Idąc w kierunku kościoła Bożego Ciała po lewej stronie natkniemy się na grób pierwszego starosty górowskiego Augusta Herbsta(1879-1965). Pochodził z Lwowa. Pracował tam w kolejnictwie i działał w związku zawodowym kolejarzy.  Przybył do Góry 5 maja 1945 r. Swe losy związał z naszym miastem aż do śmierci w 1965 r. Funkcję starosty sprawował do grudnia 1946 r. W 1985 r. odsłonięto na jego grobie płytę z napisem „Pierwszy Starosta, Pełnomocnik Rządu R.P. na Powiat Góra Śląska 4 maja 1945 – 19 grudnia 1946 r.” Miejscem spoczynku pierwszego starosty opiekuje się młodzież Szkoły Podstawowej nr 3 w Górze.

Na cmentarzu znajdują się groby dwu osób związanych z dziejami górowskiej administracji – Aleksander Zalewski (mogiła w pobliżu kościoła) i Klemens Gołębski. Aleksander Zalewski po powstaniu warszawskim trafił do Góry na przymusowe roboty. Tutaj stał się nieformalnym przywódcą polskiej społeczności i po przybyciu A. Herbsta piastował stanowisko burmistrza Góry Śląskiej.  Został prawdopodobnie zamordowany przez żołnierzy sowieckich. Zmarł w szpitalu w Lesznie 3 września 1945 r. Jego następcą został Klemens Gołębski (1888-1962). Piastował funkcję burmistrza do 31 lipca 1946 r. W późniejszych latach działacz Towarzystwa Przyjaciół Dzieci i  Stronnictwa Demokratycznego, przez pewien czas sprawował funkcję przewodniczącego Powiatowego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego.

Na górce spoczywa Władysława Świętorzecka (1898-1967). Od 1941 do 1944 r. była łączniczką okręgu wileńskiego ZWZ-AK. W 1945 r. przyjechała do Góry Śląskiej. Pracowała w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym. We wrześniu 1945 r. z inicjatywy Piotra Wiorka (1916-1992; pochowany na cmentarzu w Sicinach) i Władysławy Świętorzeckiej powstała konspiracyjna organizacja antykomunistyczna o nazwie „Armia Krajowa” lub „Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa”. 1 października 1946 r. Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu skazał ją na łączną karę 11 lat więzienia i 5 lat pozbawienia praw, uznając ją winną posiadania broni organizowania nielegalnej organizacji antypaństwowej. Na podstawie amnestii obniżono wyrok do 5 lat.

Nie jest to kompletna lista osób, które w różny sposób wpłynęły na historię Góry i powiatu górowskiego. Nie sposób w krótkim artykule wszystkich przedstawić. Odwiedzając cmentarz, warto pamiętać o tych osobach, a nawet zapalić im znicz.