W poniedziałek 3
lipca „Gazeta Wrocławska” rozpoczęła akcję pod nazwą „Wielkie Odkrywanie
Dolnego Śląska” (http://www.gazetawroclawska.pl/dolny-slask/a/wielkie-odkrywanie-dolnego-slaska-najwieksze-atrakcje-najlepsza-zabawa-glosowanie-ruszylo,12197805/),
które będzie trwała do 25 sierpnia. Ma na celu promocji atrakcji turystycznych
Dolnego Śląska.
Na liście w
kategorii „Atrakcja turystyczna” (http://www.gazetawroclawska.pl/dolny-slask/a/wielkie-odkrywanie-dolnego-slaska-2017-atrakcja-turystyczna,12258742/)
w obrębie „Legnicy i regionu legnickiego” znalazły się dwa
obiekty z terenu powiatu górowskiego – kościół Bożego Ciała w Górze i Siciński
Zespół Pocysterski. Na razie na pierwszym miejscu w tej kategorii jest Park
Wrocławski – Centrum Edukacji Przyrodniczej w Lubinie (10 głosów), na drugim
miejscu górowski kościół Bożego Ciała (8 głosów), na dalszym miejscu kościół
pocysterski w Sicinach. W czasie pisania tego artykułu oddano jedynie 29
głosów, więc każdy wynik jest możliwy.
Głos można
oddać na kościół Bożego Ciała wysyłając SMS pod nr 72355 o treści ATR.8 a na Siciny wysyłając SMS pod nr 72355 o treści ATR.32
14 grudnia 1375 r. w Ścinawie zawarto układ między Karolem
– cesarzem rzymskim i królem
Czech z synem Wacławem z jednej strony i trzem braciom – Henrykiem Starszym, Henrykiem Średnim Rumpoldem i Henrykiem
Młodszym Wróblem, książętami
Głogowa i Żagania, o dokładnym rozgraniczeniu miasta Góry i okręgu górowskiego
na dwie równe części.
Założycielem Góry był Henryk
Głogowski, a po jego śmierci miasto odziedziczył jego syn Jan, który w 1345 r. połowę Góry i okręgu sprzedał królowi czeskiemu. Drugą połowę
odziedziczył książę głogowsko-żagański Henryk Żelazny, którego synami byli trzej wcześniej
wymienieni bracia. W traktacie z 1375 r. znalazła się pierwsza wzmianka o
kaplicy cmentarnej, która
miała być wspólnie
użytkowana przez obydwie strony – królewską i książęcą.
Nie wiadomo, kiedy powstał kościół Bożego Ciała. Wieść ludowa z XVII w. mówiła, że to był dar bogatego
Głogowa, co jest mało prawdopodobne. Domniemywano, że fundatorką kościoła była
księżna cieszyńska Małgorzata (zmarła w 1480 r.), choć raczej tylko go
obdarowała tak jak kościół
św. Katarzyny.
Początki kościoła Bożego Ciała należy wiązać z powstaniem
szpitala z kaplicą, co miało związek z rozwojem kultu Hostii Świętej.
Średniowieczny szpital to bardziej przytułek niż instytucja medyczna. Być może
ta świątynia powstała przed 1375 rokiem. W XIV w. Góra już posiadała szpital z
kościołem św. Mikołaja, leżący poza bramą głogowską. Pierwsza o nim wzmianka
pochodzi z 1359 r. Zapewne więc z drugiej strony miasta – za bramą polską – była usytuowana podobna budowla
pełniąca funkcję przytułku. […]
Obecny kształt kościół (bez „Świętych Schodów”) uzyskał na początku XVI w. Rok
1538 był datą końcową tej fazy budowy późnogotyckiej
świątyni. Powstała ona na miejscu wcześniejszego kościoła.
Reformacja do Góry dotarła w 1528 r. Ewangelicy
przejmowali kościoły katolickie i adaptowali do swych potrzeb. Nie wiemy, kiedy
zawładnęli kościołem Bożego Ciała (druga połowa XVI w. i pierwsza połowa XVII
w.), i nie wiemy, kiedy zwrócili
go katolikom. […]
W latach 1690-1694 powstało drewniane kolebkowe sklepienie
z barokowymi malowidłami (polichromia). Umieszczone tu kompozycje to Arka
Przymierza w świątyni Salomona, Ostatnia Wieczerza i najbliżej ołtarza hołd
pięciu kontynentów.
W latach 1695-1705
wybudowano „Święte Schody”
o 28 stopniach dzięki staraniom Jerzego Aleksa Abara, proboszcza górowskiego w latach
1695-1721. Powstały na wzór rzymskich
znajdujących się obecnie w kaplicy papieskiej „Sancta Sanctorum”
obok bazyliki św. Jana na Lateranie.
Umieszczenie poręczy wskazuje, że wierni wchodzili na
kolanach. Na czternastym stopniu umieszczono niewielki oszklony otwór do przechowywania relikwii.
Schody prowadzą do kaplicy przed obraz „Ecce
Homo”, nazywany ołtarzem
Piłata. Ściany i sklepienia klatki schodowej „Świętych Schodów” pokrywają malowidła ze scenami
ze Starego Testamentu nawiązującymi do życia Chrystusa. Ściany kaplicy
zawierają obrazy Męki Pańskiej –
Biczowanie, Chrystus niosący krzyż, Chrystus przed Kajfaszem, Jezus
przygotowywany na śmierć, płaczące kobiety Jerozolimy i uczonych w piśmie,
skazujących Chrystusa. Stąd prowadzą w dół
schody do komory grobowej.
W średniowieczu rozpowszechnił się zwyczaj naśladowania
kaplicy Grobu Świętego w Jerozolimie, następnie – w czasach kontrreformacji. Budowle te składały się z dwu
pomieszczeń – kaplicy, a pod
nią komory grobowej. Zwieńczone były wieżyczką. Górowska kaplica nawiązuje do tego wzoru, tyle że zamiast grobu
Chrystusa utworzono grób św.
Aleksego. […]
Ksiądz Jerzy Aleksy Abar był synem górowskiego sukiennika, studiował w
Pradze i przez kilka lat był kanonikiem na Węgrzech. Być może stamtąd
zaczerpnął swój pomysł na
powiązanie „Świętych Schodów”
z grobem św. Aleksego. Symboliczny grób
proboszcza Abara znajduje się w murze okalającym dziedziniec kościoła św.
Katarzyny.
Ok. 1722 r. wzniesiono wieżę i zakończono pracę przy
polichromii górnej kaplicy.
W tym samym czasie, kiedy budowano „Święte Schody”,
wzniesiono na trasie od bramy miejskiej do kościoła 10 stacji ze scenami Męki
Pańskiej. Tędy odbywały się uroczyste procesje. Śladem po stacjach Męki
Pańskiej jest drewniana figura Chrystusa Frasobliwego (prawdopodobnie z XVII
w.), obecnie w kościele Bożego Ciała.
Pochodzi ona z pierwszej kaplicy, leżącej niegdyś najbliżej miasta.
Górowska Kalwaria składała się z Drogi Krzyżowej, ze
„Świętych Schodów” i grobu
Św. Aleksego; w drugiej połowie XVIII w. powstała grupa Ukrzyżowania i ok. 1900
r. obecne kapliczki Drogi Krzyżowej. Tworzone w XVII i XVIII w. Kalwarie, czyli
zespoły kaplic upamiętniających Mękę Pańską, miały zastąpić pielgrzymki do
Ziemi Świętej.
Do cmentarza przylegał dom pustelnika wybudowany przez
parafię. Prawdopodobnie pierwotny obszar cmentarza okalał istniejący do dziś
mur ceglany. Mieszkający tu pustelnik (ostatni w latach 80. XIX wieku)
opiekował się cmentarzem i kościołem oraz pełnił funkcję grabarza.
Góra leżała w granicach monarchii austriackiej do 1741 r.
Wówczas Prusy zdobyły Śląsk.
W wojnie siedmioletniej Austria próbowała
odzyskać utracone ziemie. Jej sojusznikiem była Rosja. W 1759 r. doszło do
największej katastrofy w dziejach Góry.
Rosjanie bowiem spalili miasto, a ogień strawił wiele budowli miejskich, w tym
poważnie uszkodził kościół
parafialny św. Katarzyny. Wówczas
kościół Bożego Ciała na czas
remontu świątyni parafialnej przejął jej funkcje. Prawdopodobnie tę funkcję
pełnił po pożarze w 1457 r. Po zawaleniu się stropu nad chórem w kościele św. Katarzyny w
1963 r. odprawiano tu niedzielne nabożeństwa.
W kościele Bożego Ciała po pożarze miasta spowodowanym
przez Rosjan znalazły się uratowane elementy wyposażenia – poliptyk Matki Boskiej, św.
Katarzyny i św. Barbary z 1512 r. przypisywany pracowni Jakuba Beinharta oraz
intarsjowana ambona z 1571 r. Obecnie poliptyk, czyli wieloskrzydłowy ołtarz
szafiasty, znajduje się w katedrze poznańskiej. W 1950 r. zawarto porozumienie
między Ministerstwem Kultury i Sztuki a parafią. W zamian za ten cenny zabytek
ta +ostatnia otrzymała środki na odmalowanie kościoła parafialnego św.
Katarzyny.
Ambona ta jest najstarszą z trzech zachowanych
intarsjowanych ambon śląskich, wśród
nich jest ambona z Osetna z 1622 r. Intarsja jest techniką zdobniczą polegającą
na wykładaniu powierzchni drewnianej innymi gatunkami drewna. Na górowskiej ambonie umieszczono
pięciu apostołów – św. Piotra, św. Pawła, św. Jana,
św. Jakuba i św. Filipa. Została ufundowana przez mieszczan dla kościoła
parafialnego. Prawdopodobnie ich nazwiska są wymienione na ambonie, jednym z
nich był Gregor Joener, burmistrz Góry
w latach 1592 i 1593. […]
W 1846 r. proboszcz Ferdynand Cogho przeniósł częściowo zniszczone
kaplice Drogi Krzyżowej znajdujące się przy alei prowadzącej do kościoła Bożego
Ciała na wzgórze z grupą
Ukrzyżowania. W miejscach po kapliczkach umieszczono ławki. W 1859 r. Paul
Stankiewicz odrestaurował kaplice Drogi Krzyżowej. Ten sam artysta w 1886 r.
wykonał polichromię „Świętych Schodów”
i odnowił malowidła wzdłuż Świętych Schodów.
Paul Stankiewicz (ur.
w 1834 r. w Górze, zm. 1897 r.) w XIX w. był znanym malarzem portretów, wydarzeń historycznych i
wnętrz kościelnych. […]
(na podstawie
opracowania B. Krzyślak „Kościół odpustowy p.w. Bożego Ciała”, Poznań 1982)
Pierwodruk: Św.
Katarzyna 2012 nr 2 s. 10-11, il.; nr 3 s. 7, il.
