Naszym obowiązkiem jest pamięć o bohaterach
walk o wolną i niepodległą Polskę. Jedną z takich osób jest Władysława
Świętorzecka, pochowana na górowskim cmentarzu parafialnym. Poniżej publikuję
swój artykuł z „Kwartalnika Górowskiego” (nr 53) przedstawiający jej biografię.
W tym samym numerze Paweł Wróblewski opisał losy innego bohatera walki o wolną
Polskę Piotra Wiorka. Byli członkami tej samej antykomunistycznej organizacji.
Władysława Świętorzecka (z domu
Czarnocka; na grobie – z Czarneckich) urodziła się 24 czerwca 1898 r. w Izbicy
w powiecie krasnymstawskim w woj. lubelskim. Jej ojcem był Ludwik Czarnocki
(zmarł w 1926 r.), matką – Helena z Przeździeckich (zmarła w 1906 r.). Ojciec
pracował jako rządca w majątku Radziwiłła. Miała brata Stefana i siostrę
Ksawerę. Brat pracował w majątkach jako rządca; zginął we wrześniu 1939 r.
W 1919 r. ukończyła siedmioklasową
pensję prywatną w Lublinie. W 1920 r. wyszła za mąż za podporucznika Michała
Świętorzeckiego, wykładowcę w szkole podoficerskiej w Rembertowie. W 1921 r.
wraz z mężem wyjechała do Wilna, w 1925 r. – do Wrześni. Wówczas mąż został
przeniesiony do pułku piechoty we Wrześni. W latach 1929-1932 w stopniu
porucznika służył w Korpusie Ochrony Pogranicza najpierw w Trokach (dowódca
kompanii), potem w Wilnie. Po zwolnieniu męża z wojska rozstała się z nim i wyjechała
do Warszawy, gdzie pracowała do wybuchu II wojny światowej w prywatnym biurze
Gawrońskiego. Od 1932 r. jej mąż pełnił funkcję administratora w prywatnych
majątkach. W 1939 r. powołany do wojska, następnie internowany na Litwie. Zmarł
w czasie uwięzienia byłej żony.
We wrześniu 1939 r. Władysława
Świętorzecka przeniosła się do Trok do znajomych, u których pracowała jako
pomoc domowa. Przebywała tam do czasu wyjazdu na tzw. Ziemie Odzyskane. Od 1941
do 1944 r. była łączniczką okręgu wileńskiego ZWZ-AK.
W maju 1945 r. wyjechała z Trok i 29 maja
przyjechała do Góry Śląskiej. Od 1 czerwca 1945 r. zaczęła pracować w referacie
planowania i statystyki w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym. Mieszkała na ul.
Roli-Żymierskiego 8 (obecnie ul. Podwale). Pracowała do 28 maja 1946 r. W tym
dniu została aresztowana.
We wrześniu 1945 r. z inicjatywy Piotra
Wiorka i Władysławy Świętorzeckiej powstała konspiracyjna organizacja o nazwie
„Armia Krajowa” lub „Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa”. Jej członkowie
byli podzieleni na cztery placówki terenowe. Placówką w Górze Śląskiej o nazwie
„Jaskółka” kierowała Władysława Świętorzecka pseudonim „Teresa”. Do zdekonspirowania
organizacji walnie przyczynił się milicjant Edward Lipnicki, który przeniknął w
szeregi konspiratorów i działał jako tajny agent.
27 maja 1946 r. oficer śledczy WUBP we
Wrocławiu Mieczysław Staner wydał postanowienie o wszczęciu śledztwa wobec
Władysławy Świętorzeckiej, Piotra Wiorka i innych członków organizacji
podziemnej Armia Krajowa. 28 maja 1946 r. funkcjonariusze PUBP aresztowali
część członków organizacji, m.in. Władysławę Świętorzecką. Jeden z
konspiratorów Władyslaw Dudar został ranny, następnie zbiegł ze szpitala i
ukrywał się. Po ogłoszeniu amnestii ujawnił się.
Do aresztowań doszło jeszcze w czerwcu i
wrześniu 1946 r. 28 czerwca niewiele brakowało, żeby szef górowskiego PUBP
Józef Mitas zginął, ale Rajmundowi Wyczółkowskiemu pistolet nie wypalił. Był w
nim niewypał. 16 września 1946 r. aresztowano Piotra Wiorka.
28 maja 1946 r. u Władysławy Świętorzeckiej
przeprowadzono rewizję. Była czterokrotnie przesłuchiwana: 29 maja przez szefa
PUBP w Górze Józefa Mitasa, 1 czerwca, 12 czerwca i 9 lipca 1946 r.
18
czerwca 1946 r. prokurator wojskowy kapitan Filip Badner wobec Władysławy
Świętorzeckiej, Piotra Wiorka i innych zastosował areszt tymczasowy i zarządził
ich osadzenie w więzieniu nr 3 we Wrocławiu. 9 lipca 1946 r. Mieczysław Staner
wydał postanowienie o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej Władysławę
Świętorzecką, Piotra Wiorka i innych. Sporządził akt oskarżenia, który
zatwierdził naczelnik wydziału śledczego WUBP we Wrocławiu A. Marczewski i
wojskowy prokurator rejonowy we Wrocławiu (nazwisko nieznane). 16 września 1946
r. akt oskarżenia przekazano do Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu.
Członków organizacji oskarżonoo udział w nielegalnej organizacji, niektórych o
nielegalne posiadanie broni, napady rabunkowe, kolportowanie ulotek o treści
antypaństwowej.
1
października 1946 r. Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu pod przewodnictwem
Aleksandra Wareckiego na rozprawie, która trwała od godz. 13.00 do 17.00, wydał
wyrok, m.in. skazując Władysławę Świętorzecką na łączną karę 11 lat więzienia i
5 lat pozbawienia praw, uznając ją winną posiadania broni i organizowania
nielegalnej organizacji antypaństwowej. 24 marca 1947 r. na podstawie amnestii
WSR obniżył wyrok do 5 lat. Pozostali konspiratorzy byli sądzeni 25 lutego 1947
r.
Przesiedziała
rok we wrocławskim więzieniu na ul. Kleczkowskiej, 4 lata w Bydgoszczy –
Fordonie. Wówczas to ostatnie więzienie nazywano Centralnym Więzieniem dla
Kobiet. Przywożono tu kobiety osądzone za działalność skierowaną przeciw komunistom.
W bydgoskim więzieniu Władysława Świętorzecka była rozpracowywana przez
informatorów celnych „Aleksa”, „Promienia” i „Kruka”. Zwolniono ją 28 maja 1951
r.
Po
powrocie do Góry (zamieszkała na ul. Sosnowej 1, później na ul. Marchlewskiego
17, obecnie ul. Podwale) nadal była obiektem zainteresowania PUBP. 21 maja 1952
r. założono jej teczkę ewidencyjno-obserwacyjną o kryptonimie „Technik”.
Rozpracowania zaniechano 5 lutego 1955 r. z „braku kompromitujących materiałów
i niestwierdzenia wrogiej działalności”.
26 lipca 1951 r. przyjęto ją do pracy w
górowskiej cukrowni jako pracownicę fizyczną, potem prawdopodobnie była pomocą
księgowej lub księgową.
Zmarła 8 maja 1967 r. Zgon zgłosiła Ksawera
Piotrowska. Prawdopodobnie chodzi o jej siostrę, o której wcześniej
informowała, że została za Bugiem. Władysława Świętorzecka jest pochowana na
cmentarzu parafialnym w Górze.
Cześć jej pamięci!
